Przytulia czepna

PRZYTULIA CZEPNA

  W dawnych czasach ceniono ją jako ziołowe lekarstwo - mówi
się nawet, że wchodziła w skład napojów miłosnych. Oczyszcza i
ożywia krew i limfę, likwiduje obrzęki, poprawia krążenie krwi i
przemianę materii, odejmuje lat i kilogramów, odpędza zmęczenie,
dodaje wigoru i blasku oczom, leczy rany i wszelkie
niedoskonałości skóry. Mimo to mało kto korzysta z dobrodziejstw
tego darmowego remedium – może dlatego, że przytulia czepna jest
tak bardzo pospolita i uchodzi za uporczywy chwast.   
  OPIS
Przytulia czepna (Galium aparine L.), zwana też lepczycą lub
ostrzycą, jest jednoroczną lub wieloletnią rośliną z rodziny
marzanowatych. Tworzy wiotkie, rozgałęzione, czterokanciaste
łodygi, wspinające się lub pokładające, dorastające do 1,5 m
długości, pokryte zadzierzystymi, sztywnymi włoskami – stąd
pochodzi nazwa gatunkowa, gdyż pędy przyczepiają się do ubrań
jak rzepy. Węzły są zgrubiałe i owłosione, a lancetowate liście
zebrane po 6-8 w okółki. Drobne, białe lub zielonkawe,
czteropłatkowe kwiaty wyrastają z kątów liści od maja do jesieni.
Owoce to małe kulistawe rozłupki gęsto pokryte czepnymi
haczykami, dzięki którym przyczepiają się do sierści zwierząt lub
ludzkich ubrań, rozsiewając się w ten sposób na znaczne nieraz
odległości. Przytulia czepna jest roślina pospolitą, występującą
często masowo w zaroślach, przy drogach oraz jako chwast w
uprawach. Łatwo ją znaleźć i rozpoznać. Podobne działanie mają
również inne gatunki przytulii.
  SUROWIEC LECZNICZY
Surowcem leczniczym jest ziele przytulii czepnej, które zbiera się
od maja do sierpnia. Jak najszybciej po zebraniu rozłożyć do

suszenia cienką warstwą w zacienionym, przewiewnym miejscu, w
warunkach naturalnych. Można też związać wiązki pędów
przytulii w niewielkie, luźne pęczki i zawiesić tak, aby nie stykały
się ze sobą nawzajem, wierzchołkami do dołu. Pod nimi
rozpościeramy tkaninę lub papier, gdyż podczas suszenia łatwo
odpadają liście lub inne części roślin. Czernienie ziela przytulii
podczas suszenia jest zjawiskiem naturalnym. Wysuszone ziele
przechowywać w szczelnie zamkniętym szklanym słoiku w
ciemnym, chłodnym miejscu. Ziele przytulii czepnej zawiera m.in.
glikozydy irydoidowe (asperulozyd, monotropeina), flawonoidy,
kumaryny, gorycze, saponiny, enzymy, garbniki, kwas galusowy,
kwas cytrynowy, witaminę C, dużo krzemionki i jodu.
  ZIOŁOWY DRENAŻ LIMFATYCZNY
Przytulia czepna wykazuje działanie rozkurczowe, moczopędne,
przeciwzapalne, dezynfekujące, oczyszczające krew i limfę,
żółciopędne, relaksujące, reguluje gospodarkę hormonalną. Od
dawna znana jest jako wiosenny tonik, stosowany dla regeneracji
organizmu po zimie, wzmocnienia sił życiowych i witalności,
zwiększenia odporności na choroby. Obrzęki limfatyczne
powstające na skutek zaburzenia pracy naczyń, w których
przepływa limfa, pogarszają ogólne samopoczucie – mogą
powodować obrzmienia i bóle mięśni kończyn górnych i
dolnych. Przytulia stymuluje przepływ limfy, dlatego jest przydatna
w stanach zapalnych węzłów chłonnych, zapaleniu migdałków,
anginie czy mononukleozie zakaźnej. Pomaga dojść do siebie
osobom po infekcjach, długotrwałych chorobach, zatruciach,
silnych stresach, z zablokowanymi i powiększonymi naczyniami
chłonnymi. Stanowi nieocenioną pomoc w stanach przemęczenia,
wyczerpania, wiosennego osłabienia. Działa detoksykująco i

drenująco, głęboko oczyszczając tkanki z toksyn. Sok z przytulii
przyjmowany z winem w starych zielnikach zalecano podawać
osobom ukąszonym przez żmiję, aby zmniejszyć wchłanianie jadu i
nie dopuścić do przedostania się do serca.
  LECZY SKÓRĘ
Ziele przytulii czepnej od dawna tradycyjnie wykorzystywano
wewnętrznie i zewnętrznie w rozmaitych dolegliwościach skóry,
takich jak egzema, trądzik, półpasiec, łuszczyca, nadmierna
potliwość, łojotok. Herbatkę z ziela warto popijać przy wysypkach
skórnych, uporczywych czyrakach. Zewnętrznie przy wypryskach,
owrzodzeniach, oparzeniach (w tym również oparzeniach
słonecznych), odparzeniach, stanach zapalnych skóry, dla
zmniejszenia bólu i obrzęku po ukąszeniach owadów używa się do
przemywania mocnego naparu. Skuteczne są również okłady ze
świeżego zmiażdżonego ziela przytulii. Wysuszonym i utartym na
proszek zielem posypywano dawniej skaleczenia i rany, w tym
również trudno gojące się i ropiejące, a także mokre wysypki,
nadżerki, potówki, oparzenia. Również sok z liści lub zmiażdżone
świeże ziele przyłożone na rany hamuje krwawienie. Waciki
nasączone świeżym sokiem wkładano do nosa, aby powstrzymać
krwotoki.
  DLA URODY
Przytulia czepna należy do ziół bogatych w związki krzemu,
które zapewniają prawidłową regenerację tkanki łącznej, są
niezbędne do syntezy włókienek kolagenowych i elastynowych,
wzmacniają i uszczelniają naczynia krwionośne, pomagają
utrzymać w dobrym zdrowiu nabłonki, włosy, paznokcie i zęby.
Naparem z przytulii warto przemywać skórę twarzy i szyi, aby
wygładzić zmarszczki, uelastycznić, zmiękczyć i oczyścić cerę.

Stosowany do płukania włosów zapobiega przetłuszczaniu i
likwiduje łupież. Preparaty z ziela pomagają uporać się z cellulitem,
obrzękami, opuchlizną, nadmiernym gromadzeniem wody w
organizmie. Są chętnie wykorzystywane w kuracjach
odmładzających, w tym także u osób w podeszłym wieku. W
związku z tym, że przytulia oczyszcza organizm, usuwa zbędne
płyny i przyspiesza przemianę materii, uchodzi za skuteczny środek
ułatwiający pozbycie się zbędnych kilogramów.
W MEDYCYNIE LUDOWEJ

W lecznictwie ludowym ziele przytulii czepnej stosowano jako
środek przeciwgorączkowy, napotny, moczopędny, wzmacniający,
przeciwskurczowy, przeciwbólowy, hamujący krwawienia
wewnętrzne, obniżający ciśnienie krwi, przeciwnowotworowy,
wzmacniający wątrobę, trzustkę i śledzionę. Naparem z ziela
 leczono podrażnienia i stany zapalne pęcherza moczowego, kamicę
moczową, bolesne oddawanie moczu i jego zatrzymanie, obrzęki,
skazę moczanową (dnę), artretyzm, przeziębienie, a także skurcze
żołądka i jelit, biegunki, schorzenia wątroby, kamicę pęcherzyka
żółciowego, żółtaczkę. W nieżycie pęcherza moczowego można ją
łączyć np. z prawoślazem lub zielem nawłoci, a jako środek
żółciopędny z lnicą pospolitą. W kamicy żółciowej
wykorzystywano mieszankę ziołową z równych części ziela
przytulii, szyszkojagód jałowca, ziela pietruszki i nasion lnu.
  ŚRODEK PRZECIWZAKRZEPOWY
Zawartość kumaryn w sprawia, że w trakcie suszenia przytulia
wydziela miły zapach świeżo skoszonego siana. Z tego też powodu,
jak również dlatego, że dzięki czepnym włoskom jej pędy trzymały
się razem i zapewniały równomierne wypełnienie, wypychano
dawniej wysuszonym zielem materace. Dzięki kumarynom i

kompleksowi rozmaitych substancji biologicznie czynnych
przytulia działa przeciwzakrzepowo. Usprawnia krążenie krwi,
wspomagając leczenie żylaków, hemoroidów, miażdżycy,
dolegliwości związanych z łagodnym przerostem
prostaty. Rozrzedzenie krwi naturalnymi sposobami zmniejsza
ryzyko wystąpienia zawału serca, udaru i zakrzepicy. Kumaryny
posiadają także inne właściwości farmakologiczne, w tym m.in.
działanie uspokajające, antyoksydacyjne i
przeciwnowotworowe. Słynna austriacka zielarka Maria Treben
zalecała picie naparu z ziela przytulii w przypadku
histerii. Herbatka wypita przed snem ułatwia zasypianie.
  W KUCHNI
Młode pędy przytulii czepnej, zbierane wczesną wiosną przed
kwitnieniem, póki są miękkie i delikatne, można jeść po
ugotowaniu na parze jako dzikie warzywo liściowe, najlepiej w
połączeniu z innymi wiosennymi zieleninami, np. pokrzywą czy
pędami chmielu, z dodatkiem przypraw i masła. Dobrze smakują z
makaronem lub jako zupa krem po zmiksowaniu. Sok z ziela
używany był dawniej jako „roślinna podpuszczka” dla
przyspieszenia ścinania się mleka. Napar z ziela przypomina w
smaku orientalną herbatę i jest bardzo smaczny. Owoce zbierane w
czerwcu i lipcu po upaleniu to jedna z najlepszych namiastek kawy
(należą do tej samej rodziny co kawa i zawierają odrobinę kofeiny).
Należy je prażyć w piekarniku w temperaturze 180 o C do czasu, gdy
zbrązowieją, a następnie zmielić w młynku i zaparzać jak kawę.
Problem jest taki, że niełatwo uzbierać większą ilość drobnych
owocków o średnicy 2-3,5 mm.
  PREPARATY

NAPAR 2 łyżki rozdrobnionego ziela przytulii czepnej (świeżego
lub suszonego) zalać 2 szklankami wrzącej wody i  odstawić do
naciągnięcia na pół godziny. Po odcedzeniu popijać powoli po pół
szklanki naparu 3-4 razy w ciągu dnia jako środek moczopędny,
obniżający gorączkę, detoksyfikujący.
  ODWAR 2 łyżki rozdrobnionego ziela przytulii czepnej zalać 2
szklankami wody, doprowadzić do wrzenia, gotować na słabym
ogniu przez 10 minut, odstawić do naciągnięcia. Pić jak napar lub
stosować do przemywania. Ziele przytulii warto łączyć z innymi
ziołami krzemionkowymi, takimi jak ziele skrzypu, ziele rdestu
ptasiego, ziele i kłącza perzu.
  SOK Z ZIELA Świeże umyte ziele przepuścić przez maszynkę
do mięsa i wycisnąć sok przez gazę, lub skorzystać z wyciskarki.
Pić po 2-3 łyżeczki soku rozcieńczonego letnią wodą 2-3 razy
dziennie jako środek wzmacniający, moczopędny, oczyszczający
naczynia limfatyczne, a także w chorobach onkologicznych. Na
zapas można zakonserwować sok czystą wódką (1 część soku na 1
część wódki) lub miodem (1 część soku na 2 części miodu). Sok
jest potężnym środkiem moczopędnym, przeciwobrzękowym i
oczyszczającym układ limfatyczny.
  MIÓD PRZYTULIOWY Wysuszone i sproszkowane ziele
przytulii czepnej starannie wymieszać z taką samą częścią
objętościową miodu. Przyjmować po łyżeczce kilka 3-4 razy
dziennie.
  NALEWKA Z PRZYTULII CZEPNEJ Szklankę
rozdrobnionego, zmiażdżonego ziela zalać w słoju 0,5 l czystej
wódki. Odstawić do naciągnięcia w ciemnym miejscu na co
najmniej 2 tygodnie. Od czasu do czasu wstrząsać. Następnie
odcedzić, przelać płyn do butelek, szczelnie zamknąć, opisać.

Przyjmować 3 razy dziennie po 1 łyżeczce nalewki, a także
stosować zewnętrznie do przemywania skaleczeń i
owrzodzeń. Wyciągi alkoholowe mogą służyć do leczenia
krwiaków i obrzęków przy kontuzjach sportowych i innych
urazach.
  PRZECIWWSKAZANIA
W związku z tym, że kumaryny mogą wykazywać działanie
rozrzedzające krew, osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe, z
niskim ciśnieniem krwi, bardzo podatne na powstawanie sińców,
obficie miesiączkujące, ze schorzeniami wątroby, układu krążenia
czy nerek powinny skonsultować się z lekarzem przed
zastosowaniem preparatów z przytulii. Nie należy stosować
przytulii u kobiet w ciąży i karmiących matek. U osób wrażliwym
kontakt z sokiem przytulii może powodować stan zapalny skóry. 
Małgorzata Godlewska

Małgorzata Godlewska