Wolne rodniki i starzenie się

Wpływ wolnych rodników na starzenie się

Po raz pierwszy teorię starzenia się w wyniku działania wolnych rodników przedstawił w roku 1954 dr Denham Hannan, który stwierdził, że „za starzenie się wszystkich żywych organizmów to „reakcje wywołane działaniem wolnych rodników związanych ze środowiskiem, chorobą czy wewnętrznymi reakcjami zachodzącymi w trakcie samego procesu starzenia się".

Co to są wolne rodniki?

Wolne rodniki to produkty procesów chemicznych zachodzących w naszych organizmach. Zawierają one nie zredukowany tlen cząsteczkowy, który atakuje komórki. Wolne rodniki reagują z cząsteczkami białek, lipidów, cukrów, kwasów nukleinowych i powodują zmiany ich struktury, przyczyniając się do rozwoju wielu schorzeń. Powstawaniu wolnych rodników sprzyja: zanieczyszczenie środowiska, palenie tytoniu, promieniowanie ultrafioletowe, stres, smażenie żywności.

Starzenie się

Wolne rodniki i starzenie się są ze sobą ściśle powiązane. W ponad 80 chorobach związanych ze starzeniem się można uzyskać poprawę, stosując antyoksydanty, neutralizujące substancje utleniające. Choroby, które zdaniem lekarzy są nieodłącznie związane ze starością, tak naprawdę niewiele zależą od upływu czasu, ale bezpośrednio od skumulowania się w komórkach organizmu szkód wywołanych przez wolne rodniki. Mamy jednak antyoksydanty, które potrafią radykalnie opóźnić starzenie się twojego ciała! Podobnie jak w ciągu ostatnich 50 lat XX wieku antybiotyki pozwoliły na zwalczenie wielu chorób zakaźnych, tak w XXI wieku antyoksydanty pozwolą na wyleczenie wielu do tej pory nieuleczalnych chorób i zdecydowane opóźnienie starzenia się.

Starzenie się można określić jako proces życiowy, w którym dochodzi do powolnego, lecz stałego zmniejszania się liczby zdrowych komórek w organizmie. Starzenie się nie jest, jak się powszechnie uważa, nieuniknionym zużywaniem się poszczególnych części ciała, jak gdyby organizm był samochodem wymagającym gruntownego remontu. To nagromadzenie uszkodzeń w poszczególnych komórkach ciała powoduje choroby, z którymi mamy do czynienia w miarę starzenia się. Gdy coraz więcej komórek ulega uszkodzeniu przez utlenianie, objawy starzenia się mogą jeszcze nie być widoczne, ale organizm traci rezerwę zdrowych komórek niezbędnych do reagowania w nagłych sytuacjach.

Tak, więc starzejemy się nie z każdym dniem, ale z każdą zniszczoną komórką. To korzystna wiadomość, ponieważ nie możemy cofnąć zegara, natomiast możemy zapobiec dalszemu niszczeniu komórek naszego ciała przez wolne rodniki. Możemy się przed nimi bronić. Możemy się przed tym obronić za pomocą preparatów antyoksydacyjnych, czyli tzw. „zmiataczy wolnych rodników”. Omówimy niektóre z nich.

Wartości odżywcze owsa

W ziarnie owsa są związki wyłapujące niebezpieczne, reaktywne formy tlenu, które pustoszą nasz organizm, tworząc wolne rodniki odpowiedzialne za miażdżycę, nowotwory, starzenie się itd. Ponadto owies zawiera witaminy z grupy B, witaminę E, sole mineralne (miedź, selen, mangan, magnez) i lecytynę. Rolę podobną do witamin pełnią w naszym organizmie flawonoidy. Te znajdują się w mące owsianej i zielonych częściach rośliny, którymi gardzimy i ich nie jadamy. Zawiera 2-3 razy więcej pożytecznego tłuszczu niż inne zboża. Tłuszcz ten składa się z kwasu linolowego, który zapobiega rozwojowi miażdżycy, kwasu oleinowego (nadaje się do smażenia) i palmitynowego. Szczególnie cenna jest krzemionka zawarta głównie w słomie owsianej. Na uwagę zasługują duże ilości rozpuszczalnego w wodzie krzemu oraz duże ilości cennego dla zdrowia cynku. Zawiera go całe ziarno owsa, płatki owsiane, młody zielony owies, a szczególnie plewy i otręby.

Szpinak

Szpinak, podobnie jak inne zielone warzywa, zawiera dużo chlorofilu, który jest silnym przeciwutleniaczem. Chroniąc organizm przed działaniem wolnych rodników szpinak spowalnia procesy starzenia i zapobiega powstawaniu komórek nowotworowych. Kolejny z antyoksydantów znajdujących się w szpinaku, kwas alfa-liponowy (ALA), obniża poziom glukozy, zwiększa wrażliwość na insulinę i zapobiega stresowi oksydacyjnemu. Naukowcy wykazali niedawno, że kilkanaście różnych flawonoidów obecnych w liściach wykazuje działanie przeciwutleniające i przeciwnowotworowe. Kompleks antyoksydantów w szpinaku chroni mózg przed stresem oksydacyjnym oraz hamuje związane z wiekiem obniżenie funkcji poznawczych. Może być stosowany w zapobieganiu chorobie Alzheimera. Dzięki wysokiej zawartości potasu i innych związków szpinak jest zalecany osobom cierpiącym na nadciśnienie, choroby serca i naczyń krwionośnych. Ma zdolność wzmacniania ścian naczyń włosowatych.

Beta – karoten Beta – karoten jest prowitaminą A, czyli substancją, z której organizm wytwarza witaminę A. Głównym źródłem beta – karotenu jest marchew, pomidory, papryka, ciemnozielone warzywa liściaste (szpinak, kapusta włoska, sałata), a także niektóre owoce (borówki, maliny, czereśnie, śliwki). Obecnie wytwarza się rozpuszczalną w wodzie pochodną beta – karotenu o nazwie vetoron. Prowitaminy A zawarte w pożywieniu trudno wchłaniają się z przewodu pokarmowego. Beta – karoten wykazuje tylko połowę aktywności biologicznej witaminy A. Magazynowany jest w skórze. Podobnie jak witamina A pełni w organizmie wiele ważnych funkcji, między innymi odgrywa istotną rolę w biosyntezie cholesterolu. Szczególnie ważną właściwością witaminy A oraz beta – karotenu jest działanie antyoksydacyjne. Witamina A i beta – karoten posiadają niezwykle ważne znaczenie ochronne. Dotyczy to różnych części organizmu: jamy nosowo – gardzielowej, przełyku, żołądka, jelit, dróg oddechowych i pęcherza moczowego.

Likopen Jest to barwnik, występujący w owocach, warzywach, mięsie ryb, a także w organizmie człowieka, który powoduje czerwone zabarwienie. Aż 85 proc, dostępnego w diecie likopenu pochodzi z pomidorów lub przetworów pomidorowych. Kilkuletnie badania przeprowadzone w Akademii Medycznej na Harvardzie dowiodły, że mężczyźni spożywający przetwory pomidorowe bogate w likopen częściej niż dwa razy w tygodniu, są o 34% mniej narażeni na rozwój raka gruczołu krokowego. W przypadku kobiet likopen może zmniejszać ryzyko występowania raka szyjki macicy i sutka. Wysokie spożycie pomidorów i przetworów pomidorowych oraz związany z tym wysoki poziom likopenu we krwi, zmniejsza ryzyko zachorowania na nowotwory przewodu pokarmowego.

Najważniejszym źródłem likopenu są pomidory i ich przetwory. Zawartość tego karotenoidu w 100 g różnych produktów jest następująca: sos pomidorowy – 15 mg likopenu, keczup pomidorowy – 12 mg, konserwowane pomidory i zupa pomidorowa – 8 mg, świeże pomidory – 3 mg. Likopen jest znacznie lepiej przyswajalny z przetworów pomidorowych niż ze świeżych pomidorów (termiczne przetwarzanie, zwłaszcza z dodatkiem niewielkiej ilości tłuszczu kilkakrotnie zwiększa przyswajalność likopenu). Działanie likopenu uzależnione jest także od wspólnego przyjmowania z witaminą C i E.

Nasiona ( pestki) winogron Nasiona z winogron zawierają znaczne ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych, kwasy organiczne i inne związki. Najefektywniejsze w działaniu są tzw. fitozomy. Wchodzą one w reakcje z wolnymi rodnikami, chroniąc komórki przed ich niszczącym wpływem. Naturalne związki zawarte w nasionach winogron wchodzą w reakcje z wolnymi rodnikami i blokują łańcuch przemian prowadzący do niszczenia komórek.

Preparaty zawierające ekstrakty z nasion winogron są wskazane w profilaktyce miażdżycy, choroby wieńcowej i zawałów serca, zaburzeń krążenia obwodowego objawiających się bólami i ociężałością kończyn dolnych, w żylakach i hemoroidach. Opóźniają procesy starzenia się skóry i chronią ją przed szkodliwym promieniowaniem ultrafioletowym.

Na rynku znajdziemy dziesiątki preparatów z pestek winogron.

Olej z czarnuszki Czarnuszka, czyli Czarny Koper Egipski to roślina używana przez człowieka od najdawniejszych czasów. Dodawana jako przyprawa do potraw, poprawia ich smak i aromat. Olej z czarnuszki posiada również właściwości lecznicze. Ze względu na zawartość nienasyconych kwasów tłuszczowych, witaminy E i A, mikroelementów i pierwiastków śladowych pełni rolę przeciwutleniacza, który stabilizuje i chroni nienasycone kwasy tłuszczowe. Najlepszy jest olej nieoczyszczony, tłoczony na zimno.

Pyknogenol Pyknogenol ekstrakt z kory sosny śródziemnomorskiej jest jednym z najsilniejszych przeciwutleniaczy. Zawiera około 40 biologicznie czynnych składników. Działanie pyknogenolu jest 50 razy silniejsze od witaminy E i 20 razy silniejsze od witaminy C. Zmniejsza ryzyko chorób serca i układu krążenia, agregację płytek krwi, ryzyko wystąpienia nowotworów, zwiększa odporność organizmu, chroni przed promieniowaniem UVA i UVB, uszczelnia naczynia krwionośne i zwiększa ich elastyczność, spowalnia proces starzenia. Na rynku dostępne są różne rodzaje tego suplementu diety.

KOENZYM Q-10

Koenzym Q-10 niezbędny składnik naszej diety, nazywany również „eliksirem młodości”, to substancja biorąca udział w podstawowych dla życia komórek cyklach przemian metabolicznych. Wraz z witaminą E jest jednym z najsilniejszych ochronnych przeciwutleniaczy, przez co znany jest jako środek opóźniający starzenie się komórek i zwiększający odporność organizmu. Silne właściwości antyoksydacyjne tej substancji wykorzystywane są w profilaktyce chorób krążenia, cukrzycy i otyłości. Nasz organizm sam wytwarza koenzym Q10, ale nie zawsze w ilościach wystarczających do prawidłowego funkcjonowania. Niewielkie jego ilości występują m.in. w szpinaku, brokułach, oleju czy rybach. Jego poziom zmniejsza się wraz z wiekiem, a ponadto produkcja hamowana jest przez stres.

Koenzym Q10 wspomaga leczenie wielu schorzeń. Jest przydatny w walce z nowotworami, dzięki swej zdolności do wychwytywania wolnych rodników. Ponadto pomaga przy wielu schorzeniach serca. Inną ważną zaletą tej substancji jest zdolność do obniżania poziomu "złego" cholesterolu. Koenzym Q10 ma bardzo korzystny wpływ na nasz układ immunologiczny, podawany osobom wycieńczonym chemioterapią, radioterapią.

Najkorzystniej jest też stosować preparaty, w których koenzym połączony jest z witaminami E i C. W aptekach są dostępne kapsułki i tabletki do ssania z tym związkiem.

Zielona herbata

Dr EarI Mindell stwierdza: „Antyoksydanty specyficzne dla zielonej herbaty to polifenole, bioflawonoidy, które działają jako super-antyoksydanty; neutralizują one szkodliwe tłuszcze i oleje, obniżają poziom cholesterolu i ciśnienie tętnicze krwi, blokują mechanizmy wyzwalające powstawanie raka, hamują rozwój bakterii i wirusów, poprawiają trawienie, chronią przed powstaniem owrzodzeń i przed wylewem krwi do mózgu. Zielona herbata jest inhibitorem raka. Ochrania również mózg i wątrobę, działa jako antyoksydant chroniący przed uszkodzeniem naczyń krwionośnych.

Antyoksydanty pozwalają więc żyć dłużej w zdrowiu.

Cezary Kruk